Aşık Tarzı Halk Şiiri – Aşık Tarzı Halk Edebiyatı

Türklerin İslamiyet’i kabul etmesinden sonra aşık adı verilen saz şairlerinin İslamiyet’in kabulünden önceki şiir geleneğinin bir devamı şeklinde oluşturdukları yeni şiir anlayışına “Aşık Tarzı Halk Şiiri” denir. İslamiyet öncesi “Ozan, kam, baksı, şaman” adıyla anılan şairler, bu edebiyat geleneğinde “Aşık” adını almışlardır.

Aşık Tarzı Halk Şiiri

Bu edebiyat geleneği, tam manasıyla 16.yüzyılda şekillenmeye başlamıştır. Adına “Aşık” denilen saz şairleri Anadolu’da köy ve kasabaları gezerek sanatlarını icra etmişlerdir.

Aşıkların yetişmesi usta-çırak ilişkisi şeklinde olmuştur ki bu gelenekte aşıklığa belli bir aşamadan geçtikten sonra ulaşıldığına inanılır. Bu inanışa göre âşık, şairlik gücünü rüyasında gördüğü pirin sunduğu aşk badesini içip sevgilinin hayalini görerek kazanır.

Bir usta aşığın yanına giden çırak, yıllarca ustasından bu sanatın inceliklerini öğrenir. Ustasının da onayını aldıktan sonra elinde sazla dolaşarak sanatını halka gösterir. Bu gelenek günümüzde özellikle Kars yöresinde devam etmektedir. Özellikle son dönemde Aşık Mahsuni Şerif, Neşet Ertaş, Murat Çobanoğlu gibi aşıklar bu geleneği Türkiye’ye tanıtan sanatçılar olmuştur.

Aşık tarzı halk edebiyatının özellikleri şu şekildedir:

Aşık Tarzı Halk Şiiri Özellikleri

1. Aşıklık geleneği İslamiyet öncesi Türk edebiyatına dayanır.

2. Aşıklar şiirlerini “Cönk” adını verdikleri defterlerde toplamışlardır.

3. Aşık tarzı halk şiirinde dinin etkisi bulunmamaktadır.

4. Aşık tarzı halk şiirlerinden içten bir anlatım vardır. Şiirlerin dili son derece sadedir.

5. Daha çok hecenin 8’li ve 11’li kalıpları aşık tarzı halk şiirinde kullanılmıştır.

6. Nazım birimi dörtlüktür.

7. Halkın yaşam biçiminin izleri aşık tarzı halk şiirlerinde bulunur.

8. Divan edebiyatı soyut konular değil somut konular işlenmektedir.

9. Aşık tarzı halk şiirlerinde şairlerin mahlası yer almaktadır.

10. Benzetme sanatının şiirlerde kullanıldığı görülür.

Aşık Tarzı Halk Şiiri Sanatçıları

Kayıkçı Kul Mustafa, Aşık Ömer, Kuloğlu, Ruhsati, Seyrani, Baburtlu Zihni, Dertli, Aşık Veysel, Ercişli Emrah, Gevheri…

Aşık Tarzı Halk Şiiri Nazım Türleri

Aşık tarzı halk edebiyatında kullanılan nazım biçimleri şunlardır:

1) Koşma

Aşık tarzı halk edebiyatının en yaygın ve sevilen türüdür.

Genellikle 3-5 dörtlük arasında ve hecenin 11’li kalıbıyla yazılmıştır.

Kafiye şeması (xaxa, bbba,ccca…) ya da (abab,cccb,dddb…) şeklindedir.

Konusuna göre “Güzelleme, koçaklama, taşlama ve ağıt” olmak üzere dört başlıkta sınıflandırılır.

İçerik olarak Divan Edebiyatı’ndaki “Gazel” türüne benzetilmektedir.

2) Semai

Koşmadan sonra bu gelenek içindeki en yaygın türdür.

Semailerin kendilerine has bir ezgisi vardır.

Hece ölçüsünün 8’li kalıbıyla yazılırlar.

3) Varsağı

Kafiye şeması ve dörtlük sayısı bakımından koşmaya benzer.

Hece ölçüsünün 8’li kalıbıyla söylenirler.

Varsağıda yiğitçe bir söyleyiş özelliği bulunur.

Şiire coşku katmak amacıyla “Hey, hey bre, be hey” gibi ünlemler katılır.

4) Destan

Toplum hafızasında yer tutan “kahramanlık, savaş, göç, afet” gibi konuları işler.

Kafiye şeması koşmaya benzer.

Nazım birimi dörtlüktür ve yüzlerce dörtlükten oluşabilir.

Hecenin 11’li kalıbıyla yazılırlar.

Aşık Tarzı Halk Şiiri PDF + Video

Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan “Edebiyat Ders Notları PDF” dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.

Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan “Aşık Tarzı Halk Edebiyatı PDF Çalışma Kağıdı” dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.

İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK YAZILAR
⇒ PDF / Slayt
⇒ Halk Şiiri
⇒ Koşma
⇒ 10.Sınıf Ders Konuları
⇒ TYT Türkçe 
⇒ AYT Edebiyat