Mesnevi Nedir?

Tür edebiyatında modern hikaye ve romanın ilk örnekleri 19.yüzyılda verilse de yüzyıllarca bu türlerin yerini tutan mesnevi ve halk hikayesi geleneği yoğun olarak işlenen türlerden olmuştur. İslamiyet’in kabul edilmesiyle İran ve Arap edebiyatlarından alınan “Mesnevi” türü, özellikle “Divan Edebiyatı” içinde sevilen bir tür olmuştur. Edebiyat tarihimizde önemli bir yeri olan bu türler ilgili “Mesnevi Nedir? Mesnevinin Özellikleri Nelerdir?” gibi soruların cevaplarını yazımızda bulabilirsiniz.

Mesnevi Nedir?

İran edebiyatından Türk edebiyatına geçen Mesnevi, aruzun kısa kalıplarıyla yazılan, beyitlerle yazılan ve her beytin kendi arasında kafiyeli olduğu, genellikle bir olayın anlatıldığı nazım biçimidir. Kelime anlamı ikili, ikileme olan mesnevi türünde her beyit kendi içinde kafiyelenir.

Divan edebiyatı şairleri tarafından oldukça sevilen mesnevi türü, Türk edebiyat tarihinde önemli yeri olan bir tür olarak karşımıza çıkar.  Türk edebiyatında mesnevinin bu kadar çok sevilmesinin ve tutulmasının nedeni ise; her beytin kendi arasında kafiyeli olması, konu ve beyit sınırlamasının olmaması, aruzun kısa kalıplarıyla yazılmış olmasıdır.

Divan şiirinde en çok kullanılan türlerden olan mesnevi özellikleri aşağıdaki gibidir.

Mesnevi özellikleri

1. İkili, ikişer anlamlarına gelir.
2. İran edebiyatından bizim edebiyatımıza geçmiştir.
3. Beyit sayısı bakımından herhangi bir sınırlama yoktur ancak 30 beyiti aşmayacak şekilde de mesnevi yazılmıştır.
4. Herhangi bir konu sınırlaması bulunmamaktadır.Daha çok aşk ve kahramanlık konuları işlense de bu türde dinî, tasavvufi, ahlaki eserler ve manzum sözlükler de yazılmıştır.
5. Her beyit kendi arasında kafiyelidir. Kafiye şeması; aa, bb, cc, dd,ee, ff… şeklindedir. 
6. Aruzun kısa kalıplarıyla yazılır.
7. Divan şiirinin diğer türlerinin aksine beyitler arasında konu bütünlüğü vardır. (Mesneviler bir olay anlattıklarından beyitler arasında anlam bütünlüğü olmak zorundadır.)
8. Mesneviler konularına göre sınıflandırılır: Destansı mesneviler ve kahramanlık mesnevileri (İskendername), aşk konulu mesneviler(Hüsrev ü Şirin, Leyla ve Mecnun), din konulu mesneviler(Vesiletü’n – Necat, Hüsn ü Aşk) ahlaki konulu mesneviler(Kutadgu Bilig), eleştiri mesneviler(Harname)…
9. Bir şairin yazdığı beş mesneviye Hamse denir. Beş mesnevi yazan şair hamse sahibi olarak adlandırılır. Türk edebiyatında Ali Şir Nevai, Taşlıcalı Yahya Bey hamse sahibi şairlerdendir.
10. Savaş konuları işleyen mesnevilere Gazavatname, bir şehrin güzelliklerini anlatan mesnevilere ise Şehrengiz denilmektedir.

Türk edebiyatında yazılan ilk mesnevi 11.yüzyılda Yusuf Has Hacip’in yazdığı Kutadgu Bilig adlı eserdir.  Türk edebiyatında en meşhur mesnevilerin başında ise 13.yüzyılda Mevlana tarafından yazılan Mesnevi adlı eser gelmektedir.

Türk edebiyatında modern hikaye ve romanın varlığından önce bu türlerin yerini mesneviler tutmuştur. Bu nedenle Türk edebiyatı 19. yüzyılda romanla tanıştığından pek yabancılık çekmemiştir.

Mesnevinin Bölümleri

1. Besmele
2. Dibâce
3. Tevhîd
4. Münâcât
5. Mi’râciye
6. Medh-i Çihâr-Yâr
7. Sebeb-i te’lîf
8. Âgâz-ı Dâstân
9. Hâtime

Mesnevinin bölümlerini genel anlamda üç başlıkta sınıflandırabiliriz:

Giriş: Yazarın eseri yazma sebebini dile getirdiği bölümdür.

Konunun İşlendiği Bölüm: Eserde anlatılan olayların dile getirildiği ve eserin en uzun olan bölümüdür.

Bitiş Bölümü: Eser ve sanatçı hakkında bilginin verildiği bölümdür. Eser sahibi, eserin nerede ve ne zaman yazıldığı gibi önemli bilgiler yer alır.

Türk Edebiyatında Mesnevi Örnekleri

• Ahmedi – İskendername
• Aşık Paşa –  Garipname
• Süleyman Çelebi – Mevlid
• Şeyhi – Harname, Hüsrev ü Şirin
• Nabi – Hayrabat
• Fuzuli – Leyla ile Mecnun, Beng ü Bade
• Şeyh Galip – Hüsn ü Aşk

Mesnevi PDF + Video

Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan “Edebiyat Ders Notları PDF” dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.

Aşağıdaki bağlantılardan Deniz Hoca tarafından hazırlanmış olan “Mesneviler PDF Çalışma Kağıdı” dosyası ile slaytını indirebilir, öğrencileriniz ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.

İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK YAZILAR
⇒  PDF / Slayt
⇒ 10.Sınıf Ders Konuları
⇒ TYT Türkçe PDF Notlar
⇒ AYT Edebiyat PDF Notlar