Türkçemiz bünyesinde Türk Dil Kurumu tarafından hazırlanan “Yazım Kuralları” bir metin yazarken daha sağlıklı cümlelerin kurulmasını ve böylelikle iletişimin gücünün arttırılmasını amaçlar. Yazım kuralları içinde önemli başlıklardan birisi de “Büyük harflerin kullanımı”dır. Bu yazımızda TDK tarafından oluşturulmuş Yazım Kılavuzu baz alınarak hazırladığımız “Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler” listemizi bulabilir ve sınava hazırlık yapabilirsiniz.
Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler
Büyük harflerin yazımı konusunu 34 maddede şu şekilde sıralayabiliriz:
1 ⇒ Tüm cümleler büyük harfle başlar:
Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz’dir.
→ Bir cümlenin içinde tırnak ya da parantez içine alınmış cümle de büyük harfle başlar ve sonuna noktalama işaretleri konur.
Mustafa Kemal Atatürk “Sanatsız kalan bir milletin hayat damarlarından biri kopmuş olur.” demişti.
UYARI: Cümle içinde iki çizgi arasında gösterilen ara cümleler büyük harfle başlamaz.
Haftaya edebiyat dersinden -çok severim bu dersi- sınav olacağız.
2 ⇒ İki noktadan sonra gelen cümleler büyük harfle başlar.
Sizlere virüsten korunmak için önerimiz şudur: Başkalarından uzak durun ve ellerinizi sürekli yıkayın.
UYARI: İki noktadan sonra bir cümle gelmiyorsa, onun yerine örnekler sıralanmışsa büyük harf kullanılmaz.
Pazardan alışveriş yapmıştı: erik, kiraz, muz…
3 ⇒ Şiirdeki dizeler büyük harfle başlar:
Biz bülbül-i muhrik-dem-i gülzâr-i firâkız
Ateş kesilir geçse sabâ gülşenimizden
Selîmî
4 ⇒ Özel isimler her zaman büyük harfle başlar.
Yarınki maça Ahmet ve Koray da gelecek.
NOT: Takma isimler, lakaplar da büyük harfle başlar.
Kanuni’nin oğlu olan II.Selim, Selîmî mahlasıyla şiirler yazmıştır.
5 ⇒ Rütbe, unvan, saygı sözleri gibi isimden önce ya da sonra gelen adlar da büyük harfle başlar.
Yüzbaşı Cengiz Topel, Doktor Adnan Adıvar, Sayın Cumhurbaşkanı Atatürk, Sultan Ahmet, Ziya Bey, Genç Osman gibi…
6 ⇒ Akrabalık adları olsa da unvan ve lakap olarak kullanılan sözler de büyük harfle başlar.
Nene Hatun, Telli Baba, Baba Mansur…
UYARI: Lakap ve unvan olarak kullanılmayan akrabalık bildiren sözler küçük harfle başlar.
Ahmet amcamlara gittik dün akşam.
7 ⇒ Cümle içinde geçen unvan ya da lakaplar özel ismin yerine kullanılmışsa büyük harfle başlar.
Dün gece evimizi ziyaret eden Kaymakam, bugün gerekli işlemleri başlattı.
8 ⇒ Saygı bildiren kelimelerden sonra gelen unvan ve makam adları büyük harfle başlar.
Sayın Kaymakam,
Sayın Milletvekili,
9 ⇒ Mektuplarda hitaplar büyük harfle başlar.
Sevgili Kardeşim,
Değerli Dostum,
10 ⇒ Hayvanlara eğer özel isim verilmişse bunlar da büyük harfle başlar.
Minnoş, Karabaş, Fındık…
11 ⇒ Millet ve boy adları büyük harfle başlar.
Türk, İngiliz, Fransız, Arap, Yunan…
12 ⇒ Dil ve lehçe adları da büyük harfle başlar.
Türkçe, Yunanca, Arapça, Yakutça…
13 ⇒ Ülke isimleri büyük harfle başlar.
Türkiye Cumhuriyeti, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Amerika Birleşik Devletleri
14 ⇒ Din ve mezhep adları ile bunlara mensubiyet bildiren kelimeler de büyük harfle başlar.
İslamiyet, Hristiyanlık, Musevi, Katolik, Alevi
15 ⇒ Din ve mitolojiyle ilgili olan özel isimler de büyük harfle başlar.
Allah, İlah, Tanrı, Zeus…
UYARI: Yukarıdaki isimler eğer özel anlamda kullanılmazlarsa küçük harfle başlar.
Mitolojide bolca Yunan tanrısı vardır.
16 ⇒ Gezegen ve yıldız adları gezegen anlamında (coğrafi terim olarak) kullanılırsa büyük harfle, eğer gezegen anlamının dışında kullanılırsa küçük harfle başlar.
Dünya’nın tek uydusu olan Ay, yüzyıllarca merak edilmiştir.
Bu dünyadan çok da beklentisi kalmamıştı.
17 ⇒ Doğu ve batı kelimeleri eğer düşünce, siyaset ve yaşam tarzı manasında kullanılırsa büyük harfle başlar.
Edebiyatımız uzun bir süre Batılı tarzda olan bu ürünlerle tanışmamıştı.
UYARI: Yukarıdaki sözler yön bildirdiğinde küçük harfle başlar.
Antalya’nın batısı daha turizme daha uygun.
18 ⇒ Semt, köy, ilçe, il, bölge, kıta gibi yer adları büyük harfle başlar.
Avrupa, Asya, Karadeniz, İç Anadolu, Tunceli, Kadıköy, Pınarbaşı…
19 ⇒ Yer adlarından sonra gelen boğaz, deniz, nehir, dağ ve göl gibi isimler de büyük harfle başlar.
Marmara Denizi, Ağrı Dağı, İstanbul Boğazı, Van Gölü, Zigana Geçidi
UYARI: Özel yer isimlerine dahil olmayıp sadece tamlama kurma görevini üstlenen il, şehir, köy, belde gibi sözcükler küçük harfle başlar.
Kabakoz köyü, İstanbul şehri, Değirmendüzü beldesi
20 ⇒ Özel adlarla geçen Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak gibi sözcükler de büyük harfle başlar.
Taksim Meydanı, Vatan Caddesi, Bağdat Caddesi, Ziya Gökalp Bulvarı
21 ⇒ Kale, köprü, kule, anıt, saray, köşk, han gibi yapı isimlerinin tamamı büyük harfle başlar.
Beylerbeyi Sarayı, Topkapı Sarayı, Alanya Kalesi, Malabadi Köprüsü, Hasan Paşa Hanı, Galata Kulesi, Fatih Sultan Mehmet Köprüsü, Tonyukuk Anıtı
22 ⇒ Yer bildiren özel isimlerde kısaltma yapılırsa, kısaltılmış yer adı da büyük harfle başlar.
Saray’a, Boğaz’dan, Kule’ye…
23 ⇒ Kurum, kuruluş ve bununla birlikte kurul adlarının tüm kelimeleri büyük harfle başlar.
Türkiye Büyük Millet Meclisi, Matematik Zümresi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Türk Tabipler Birliği, Beşiktaş Anadolu Lisesi
24 ⇒ Yönetmelik, genelge, yönerge, tüzük, kanun adlarının her kelimesi büyük harfle başlar.
657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu, Medeni Kanun, Gelir Vergisi Kanunu, Özel Eğitim Kurumları Kanunu
25 ⇒ Kurum, kuruluş, kurul, merkez, bakanlık, üniversite, fakülte, bölüm, kanun, tüzük, yönetmelik ve makam sözleri eğer asıllarını kastettiğinde ilgili isim büyük harfle başlar.
Türk Dil Kurumu, bu ay yapacağı toplantıları salgın nedeniyle iptal etti. Dün gece Kurumun yaptığı açıklamada toplantıların yeni tarihleri ilerleyen zamanlarda yapılacağı ifade edildi.
26 ⇒ Kitap, dergi, gazete ile sanat eserlerinin isimleri özel ad olarak kabul edildiğinden büyük harfle başlar.
Masumiyet Müzesi, Kolera Günlerinde Aşk, Milliyet, Nutuk, Mona Lisa, Kaplumbağa Terbiyecisi, Türk Yurdu, Genç Osman Marşı
UYARI: Kitap, dergi, gazete, tablo, beste, şarkı, marş vb. sözcükler özel isme dahil olmadıklarından küçük harfle başlar.
Cumhuriyet gazetesi, Kaplumbağa Terbiyecisi tablosu, Kuzu Kuzu şarkısı, Bilim ve Teknik dergisi
UYARI: Kurum, kitap, makale, tiyatro eseri vb. özel adların her kelimesi büyük harfle başlasa bile şu sözcük ya da ekler küçük harfle başlar: ve, ile, ya, veya, yahut, de, da, ki, mi
Mai ve Siyah, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Turfanda mı, Turfa mı?, Leyla ile Mecnun
UYARI: Yukarıda yer alan özel isimlerin tamamı büyük harfle yazılırsa “ve, ile, ya, veya, yahut, de, da, ki, mi” ek ve sözcükleri de büyük harfle yazılır.
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ, SUÇ VE CEZA
27 ⇒ Bayramlar (ulusal, milli ve dini) ve anma-kutlama günlerini belirten isimlerin ilk harfi büyük yazılır.
Cumhuriyet Bayramı, Ramazan Bayramı, 19 Mayıs Atatürk’ü Anma Gençlik ve Spor Bayramı, Öğretmenler Günü
28 ⇒ Kurultay, çalıştay, açık oturum, bilgi şöleni vb. toplantı adlarının her kelimesinin ilk harfi büyük yazılır.
Koruyucu Aile Temelli Çocuk Koruma Sistemi Çalıştayı, Türk Dili Kurultayı
29 ⇒ Dönem adları, tarihi olaylar, çağ adlarının her kelimesinin ilk harfi büyük yazılır.
Tanzimat Dönemi Türk Edebiyatı, Lale Devri, Fetret Devri, Kurtuluş Savaşı
30 ⇒ Bir özel isimden türetilen yeni özel adların ilk harfleri büyük yazılır.
Türk > Türkçe, İstanbul > İstanbullu, Avrupa > Avrupalı
UYARI: Para birimlerinin ilk harfleri büyük değil küçük harfle başlar: avro, ruble, lira, dolar, dinar
UYARI: Cümle içinde özel adın yerine kullandığımız “o” zamiri büyük harfle değil küçük harfle yazılır.
Dün gece Ahmet, tüm kararlılığını göstermişti.
Dün gece o, tüm kararlılığını göstermişti.
UYARI: Müzik alanında kullanılan tür adları ya da makamlar küçük harfle başlar: hicazkâr, türkü, acemaşiran, varsağı
31 ⇒ Millet, kişi ya da yer gibi özel isimlerle kurulan bir birleşik isimde sadece özel ad büyük harfle başlar.
Hindistan cevizi, Antep fıstığı, Van kedisi, Maraş dondurması
32 ⇒ Ay ve gün isimleri küçük harfle yazılır fakat bu ay ve günler belirli bir tarihi ifade ederse büyük harfle başlar.
23 Nisan 1920 Cuma günü, 10 Kasım 1938
UYARI: Ay ve gün adları belirli bir tarihi ifade etmiyorsa küçük harfle başlar.
Gelecek hafta salı günü sınavımız var.
33 ⇒ Tabela ve levhalarda geçen sözcüklerin ilk harfi büyük yazılır.
Çıkış, Acil, 5.Kat, 10.Sınıf
34 ⇒ Dergi, gazete, kitap vb.nde bulunan çizelge, tablo, resim vb.nin altında yer alan ifadeler büyük harfle başlar. Bu yazılar cümle niteliği taşıyorsa sonuna noktalama işareti konur.