Toplumsal bir olgu olan dil, bir toplumun ihtiyaçlarına cevap vermek ister. Dolayısıyla bir sözcük ihtiyaçlar doğrultusunda zamanla farklı anlamlara bürünür ve bunun sonucunda çeşitli anlamlar barındıran (gerçek, yan, mecaz gibi) sözcükler oluşur. Peki terim anlam nedir? Bilim, sanat, spor, edebiyat, ekonomi gibi uzmanlık gerektiren alanlarda anlaşmanın kolaylaşması adına meydana gelen anlamlara “Terim anlam” denir. Örneğin “Sıfat ya da Fiilimsi” Türkçe dil bilgisiyle alakalı bir terimdir. “Basınç, amper, atom” gibi sözcükler ise fizik bilimiyle alakalı terimlerdir. Bu terimlerin doğması ve gelişmesi ise bu bilim, sanat, spor vb. uzmanlık alanı gerektiren dalların gelişmesine paralel olmuştur.
Bazı sözcükler başka anlamlarla birlikte terim anlam da içerebileceği gibi sadece terim olarak bildiğimiz sözcükler de vardır. Örneğin “Dekor” sözcüğünü bir evin süslenme amacıyla düzenlenme manasında günlük yaşamda kullanırız. Ancak “Oyunda anlatılanlar ile dekor arasında uyumsuzluk vardı.” cümlesinde artık bu sözcüğün tiyatro dalıyla ilgili bir terim anlamda kullanılmış olur. Görüldüğü gibi bir sözcüğün bulunduğu cümle bağlamında anlamını düşünmemiz son derece önemlidir.
- İstanbul Boğazı son günlerde turkuaz rengine büründü. (Boğaz: Coğrafi bir terim)
- Yutkunurken boğazımda ağrı meydana geliyordu. (Boğaz= Gerçek anlam)
- Bu sonuca ulaşmak günlük gelirimle yedi günü çarptım. (Çarpmak= Matematik T.A.)
- Kaldırımdan yürümediğim için bisiklet çarptı. (Çarpmak= G.A.)
- Güneş sisteminde yer alan Dünya‘nın kendi etrafındaki dönüşü bir günde tamamlanır. (Dünya= Coğrafi T.A.)
- Çocuklarını dünyalara değişmez insan. (Dünya=Mecaz A.)
Bazı terimlerin aşağıda yer alan örneklerde de olduğu gibi farklı bir bilim, sanat, edebiyat, spor vb. dallarda kullanıldığını görebilmekteyiz:
- Sıcaklık bugünlerde 30 dereceye kadar çıkmıştı. (Fizik)
- Üçgenin iç açısı toplamda 180 derecedir.(Matematik)
- Yapılan koşuda dereceye girmeyi başarmıştı. (Spor)
Günümüzde yabancı dillerden alınan terimlerin mümkün olduğu kadarıyla Türkçe karşılıkları kullanılmaktadır. Ancak Türk Dil Kurumu yapmış olduğu araştırmada Türkçede 4394 yabancı terim sözcük olduğunu tespit etmiştir. Ayrıca bugün kullandığımız terim sözcüğünün kökeni Latince “son olan, sınır olan” anlamında kullanılan terminus kelimesine dayanmaktadır.
Terim Anlam Örnekleri
- Yıldızlar gökyüzünü kaplamıştı. (Coğrafya)
- Bu makalenin ana fikrini kim söylemek ister? (Edebiyat)
- Hiçbir şey ışık hızından öteye geçemez. (Fizik)
- Sazın akordunu yapmayı öğrenemedim. (Müzik)
- Suyun kaynama noktası rakıma göre değişir. (Kaynama=Kimya, Rakım=Coğrafya)
- Fablda intak ve teşhis sanatları yer almaktadır. (Edebiyat)
- En önemli gazel şairimiz Fuzuli’dir. (Edebiyat)
- Şairler mahlaslarını şiirin son dörtlüğünde kullanmışlardır. (Edebiyat)
- Bu bölgede radyasyon sızıntısı devam ediyor. (Kimya)
- Uzaydan gelen frekansları çözmeye çalışıyorduk. (Fizik)
Bazı sanat, bilim, spor, bilim vb. alanlarda yer alan terimleri şu şekilde özetleyebiliriz:
Fizik: dinamo, güç, faz, kaldıraç, türbin, yalıtkan, iletken, yerçekimi…
Kimya: yoğunlaşma, sıvı, gaz, çözelti, nötron, kütle, foton, asit…
Edebiyat: hece, nazım birimi, roman, üslup, tema, kafiye, redif…
Müzik: arpej, beste, melodi, es, düet, ritim, solfej, diyez, konçerto…
Tıp: anestezi, apse, antibiyotik, endoskopi, anjiyo, anemik, gastrit…
Coğrafya: vadi, okyanus, rüzgar, meridyen, paralel, volkan, atmosfer…
Terim Anlamın Özellikleri
- Terimler bilim, sanat, spor vb. alanlara ait anlamlarda kullanılan sözcüklerdir.
- Bir terim sözcüğü başka bir alanda terim anlamda kullanılabilir.
- Terim ancak cümle içerisinde anlam kazanabilir.
- Bilim, sanat, edebiyat ve spor gibi alanlar evrensel özellikler barındırdığından yabancı dillerden Türkçemize terimler geçebilmektedir.
Referanslar
Referanslar
⇒ Sözcükte Anlam I Yan Anlam I Mecaz Anlam I Videolu Anlatım⇐