Ali Suavi – Gazete, Tanzimat Edebiyatı Gazete

Takvimi vekayi

GAZETE

Bir devlet ve milletin yeniden canlanması gazetelerle olur. Çünkü herkes, başkasına zarar vermeyecek fikir ve bilgisini gazeteye yazıp bastıracağından âlimlerin bilgisi, bazı kişilerin uydurduğu sözler herkese bildirilir; muhtaç ve zulme uğramışların hâlleri ilan edilince herkesin gayretinden, yardımından faydalanılır. İşte bu sebepten, gazetesi çok olan memleketlerde hiçbir şey gizli tutulmaz. İlim kimseden esirgenmez ve muhtaçların sıkıntısı sürekli olmaz. 

Gazeteler devlet ve milletin iç işlerini, günlük işlerini; yabancıların niyetlerini, âdetlerini, sırlarını, hazırlıklarını yazıp yayımlar. Bu sebeple ortaya çıkmış veya çıkacak hâlleri herkes bilir ve ona göre hareket eder. 

Güzel edepler, iyi hâller, devlet ve millet hakkında memurların uyguladıkları, kanuna uygun hizmetler basılır. Bundan herkes ders alır ve ferahlanır. Ve çirkin huylar, fena hâller, devlet ve millet hakkında edilen hainlikler ayıplanması, kınanması için açıklanır. Herkes bunlardan nefret eder ve ders alır. Bir kimse başkasından zulüm görse gazeteye basılıp zalimle mazlumun hikâyesini adalet ve insafa aykırı bir iş olduğu hâlde herkes işitir. Konuşula konuşula durum, hükûmete kadar ulaşır; zalimle mazlum mahkemeye çağrılır. Ve bu yol ile davaları kanuna uygun olarak görülüp hak yerini bulur.

Hükûmetin uyarıları, bilginlerin öğütleri; herkese lazım olan satılık şeyler ve gösterilecek beceriler, hünerler gazetelerle ilan olunur. Bunda pek çok faydalar vardır. Ve dinî kuralların ve devletçe geçerli olan kanunun hukukuna dokunmamak şartıyla politikadan yani devlet yönetiminden, hükûmet idaresinden dahi bahsedilip hükûmete ve millete hayırlı nice düşünce ve görüşler hatırlatılır. 

Hemşehriler! Anlıyor musunuz gazete ne güzel okuldur! O okulda ne güzel ilimler okunuyor ve orada okuyanlar nasıl uyanıyor! Fakat şimdiye dek İstanbul’da vazifesini bilir, hâlimizi tanır; dünyanın durumundan anlar, anladığını anlatmak ister ve doğruyu söyler bir gazeteye rastlayamadığımızdan gazetenin kıymetini –haşa anlayamadınız değil– size anlatan bulunmadı. Sakın her memleketin gazeteleri İstanbul’dakiler gibi olur sanmayınız. Ümit edilir ki İstanbul’dakiler de ilerler…