Eleştiri Türleri

Bir sanat eserinin alanında uzman kişiler yani eleştirmenler tarafından olumlu ve olumsuz özellikleriyle değerlendirilmesi ve bu yönleriyle okura tanıtılmasına eleştiri ya da bir aşka adıyla tenkit denir. Eleştirmenlerin eserlere yaklaşım tarzları ve inceleme biçimlerine göre eleştiriler farklı başlıklarda sınıflandırılmıştır. Eleştirmenlerin bu tarz ve tutumlarına göre eleştiri türleri şu şekildedir:

Eleştiri Türleri (Tenkit Türleri)

1. Öznel (İzlenimci) Eleştiri 

Bu türde eleştirmen kendisini okurun yerine koyarak eserleri değerlendirmeye çalışır. Bunu yaparken kendi zevk ve anlayışlarını ön planda tutar, eserin kendisi üzerinde bıraktığı etkiyi dile getirir. Herhangi bir eleştirme kuralı yer almaz, herhangi bir iddia ortaya konmaz.

2. Tarihi ve Sosyolojik Eleştiri

Bir eserin değerini belirlemek için dönemin şartlarına göre değerlendirmeye tabi tutmak gerekir. Çünkü her dönemin anlayışı ve zevki birbirinden oldukça farklıdır. Tarihi eleştiri de eseri bulunduğu dönemin şartlarına göre değerlendirilmesini ifade eder. Eser, dönemin sosyolojik özelliklerini barındırması bakımından toplumsal bir belge olarak değerlendirilir. Bu nedenle bu türdeki incelemeye aynı zamanda sosyolojik eleştiri de denir.

Okurun geçmiş yıllarda yazılan bir eserin tadına varması için eserin yazıldığı dönemin yaşam biçimini, anlayışını, inancını ve geleneklerini bilmesi şart olduğundan bu tür özellikler okuyucuya tanıtılmalıdır.

3. Sanatçıya Yönelik Eleştiri

Eleştirmenin, eseri değerlendirmek için eser ile onu yazan sanatçı arasında ilgi kurduğu bir eleştiri türüdür. Yazarlar da eleştirmenler tarafından değerlendirir çünkü yazılan bir eser yazarından da izler taşımaktadır. Bu nedenle eleştirmen sanatçının hayatını ve edebi kişiliğini de inceler. Eser ile yazarın hayatı arasındaki ilişkiyi inceleyen tenkit “biyografik eleştiri“, sanatçının ruh dünyası incelenerek yapılan tenkite “ruh bilimsel eleştiri” denir.

4. Esere Yönelik Eleştiri

Eserin konusunun, dilinin, kullanıldığı tekniklerin, tema, konu ve yapısının incelendiği eleştiri türüdür. Tenkitin merkezinde yer alan sadece eserin kendisidir. Eserin konusu, anlatımı ve yapısı ele alınarak detaylı bir eser incelemesi yapılarak eserin iyi ve güzel yönleri okuyucuya sunulur.

5. Çözümleyici Eleştiri

Söz konusu eserin çok yönlü bir şekilde ele alınması ve incelenmesi sonucunda okurun bilgilendirildiği eleştiri türüdür. Tenkit türleri arasında en sık başvurulan bu eleştiride eleştirmen belli kurallar çerçevesinde eseri değerlendirir. Oldukça detaylı bir tenkit olan çözümleyici eleştiri, diğer eleştiri çeşitlerinden de yararlanabilir.

İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK YAZILAR
⇒ Slayt – PDF
⇒ Eleştiri Nedir?
⇒ Edebiyat Ders Konuları
⇒ Türkçe Ders Konuları